Is het een roman? Is het een gedicht? Een schier onleesbare stream-of-consciousness? Vierhonderd pagina’s maatschappijkritiek? Nederhalfrondvan J.Z. Herrenberg is het allemaal, en tegelijkertijd niets van dat alles. Van Lennteparty’s naar schimmige rendez-vous met rectrices of van technologische Singlecells tot postmoderne wisseltrucs: je weet niet wat je leest. Slechts één ding is zeker: Herrenbergs debuut is een literaire wervelwind die zich in geen enkel hokje laat dwingen.
Tweeluik
Nederhalfrond, dat eind augustus verscheen, is het eerste deel van een tweeluik: Door het Oog van de Cycloon. J.Z. Herrenberg, geboren in het Amsterdam van 1961, uit een Nederlandse moeder en Surinaamse vader, wist – volgens de binnenflap van het boek – al vanaf zijn twaalfde dat hij auteur wilde worden. In 1996 begon hij aan dit ambitieuze literaire project, waar 22 jaar later – anno 2018 – het eerste resultaat van is verschenen. Volgens de uitgever (Wereldbibliotheek) is het een project “dat zich gaandeweg ontwikkelt tot een cyclus die uiteenvalt in Neder- en Opperhalfrond”. Maar kan dit wel bij twee delen blijven?
Onomkeerbaar
Of het nu een, twee, drie of meer delen worden, onomkeerbaar is het in ieder geval. Na het lezen van de Propolis is er geen weg meer terug. Je bent in Herrenbergs achtbaan gestapt en de veiligheidsbeugels zijn gesloten. Je kan duwen en trekken wat je wil, maar je kan niets anders dan je laten meevoeren en hopen dat je niet al te duizelig de pagina omslaat. Zolang jij blijft omslaan, blijft het verhaal geschreven worden.
Maar dat omslaan is nogal een opgave. Het is niet zozeer het verhaal, maar Herrenbergs taal die de grond onder je voeten wegslaat. Alle taalconventies waaraan je dacht je te moeten conformeren, verdwijnen als een letter na de backspace. Je wordt opgeslokt door niets anders dan drijfzand van dictie. Met man en macht probeer je enige houvast te vinden aan de plot, maar de plot is net zo onderworpen aan Herrenbergs taaltsunami als jij, geachte lezer.
Niet de taal staat in dienst van de verhaallijn, het verhaal staat volledig in dienst van de taal.
Voor doorgewinterde lezers
Ondoordringbare taal, postmoderne intermezzo’s en klankklare on-zinnen: Nederhalfrondis zelfs voor doorgewinterde lezers allesbehalve een hap-slik-wegroman. Wie zich normaliter laaft aan de Sophie Kinsella’s of Dan Browns, kan zich beter verre houden van deze Herrenberg. Lezers die echter bereid zijn zich in de ongewisse uithoeken van de Literatuur te begeven: hou je vast en laat de taal je niet uit het veld slaan.